Er vliegt, knalt, rolt en ratelt in de wereld een hoop rond op militair gebied. Je zou denken dat na decennia oorlog –van Desert Storm tot ISAF-operaties in Afghanistan, van burgeroorlogen op de Balkan tot de huidige in Syrië, iedereen die het op de buis, in de krant of op een blog uitlegt inmiddels wel enigszins weet wat er zoal vliegt, knalt, rolt en ratelt. Niets is minder waar. Daarom is de stukjeduiding serie Defensiedeskunde voor Dummies op herhaling. Vorige keer deed Dummies de tanks, in deze slotaflevering passeren de non-tanks. Om ze beter uit elkaar te kunnen houden.
PzH2000NL. Een SP Houwitser (foto: Defensie)
Bij de oorlogsverslaggeving vanuit Libië (2011) werden de 210 door dit land aangeschafte Italiaanse Palmaria 155 mm SP-houwitsers in de media vrijwel altijd als tanks omschreven. Wat ze niet waren, ook al is het onderstel van de Palmaria afgeleid van de Leopard I tank. Het vervelende bij pantserherkenning is dat talloze voertuigen met een rupsonderstel erop lijken. Zoals gemechaniseerde artillerie, op zijn Engels self-propelled artillery. Qua gebruiksaantallen zijn dit bijna altijd (licht) gepantserde rupsvoertuigen met een dikke houwitser (typisch iets van 155 mm) in een draaibare koepel. Wel zit de toren meestal meer achterop, met de motor voorin. Dat laatste heeft de Israëlische Merkava MBT (Main Battle Tank) eveneens, wat een definitie bemoeilijkt.
Libische Palmaria’s met Franse precisie in onderdelen uiteengenomen. Wat pantserherkenning evenmin vergemakkelijkt (foto: wiki, upload van Bernd.Brincken)
Een aanpalende categorie is het SP-luchtafweer, dat eveneens een (tank)rupsonderstel kan hebben. Gezien de toevoeging van radarsystemen, meervoudige lopen en-of een raketbewapening, levert deze gepantserde rupssoort minder herkenningsproblemen op.
Ook genievoertuigen met een rupsonderstel zijn lastig om te duiden. Zeker voor politici. D66 oud-fractievoorzitter Gerrit-Jan Wolffensperger, tevens oud-voorzitter van de NOS (geen uitblinkers in pantserherkenning), kan hier over meepraten. Of misschien beter niet. Hij deed het een keer in een uitzending van Andere Tijden. Over de krakersrellen rond de kroning in 1980. Bij deze rellen werden genie-uitvoeringen van de Leopard I tank ingezet. Het voormalige NOS-genie hield het echter op een Centurion MBT. Een waar volgens Wolffensperger op speciaal verzoek van burgemeester Polak het kanon van was verwijderd (video vanaf 11:34). Pantserherkenning kan dus eveneens bemoeilijkt worden door een rijke fantasie.
Daarnaast kun je al verdwalen in het woud aan acroniemen zoals ARV, AEV, BARV, CEV en CET. Wat reeds aangeeft dat de familie talrijk en divers is. Aan de ‘onderkant’ van het spectrum betreft het alles van aangepaste civiele bulldozers tot speciaal voor militaire doeleinden ontwikkelde zware versies zoals de Britse Terrier.
M728 (foto: wiki, upload van Lou Rivera)
De op een tankonderstel gebaseerde techno-typen hebben meestal een verhoogde romp zonder geschutstoren, voorzien van kranen, lieren en andere hulpstukken. Voorop zit vrijwel altijd een dozerblad. Dozerbladen of mijnenruiminstallaties kunnen ook als extra’s op een standaard MBT worden gemonteerd. In het verleden soms met een afwijkende toren waarin een kort, zwaar kaliber demolition gun huist. Voorbeeld: de Amerikaanse M728, gebaseerd op een M60 tank, en de Centurion AVRE-165.
In veel gevallen wordt er bij de genierupsen voortgeborduurd op de excentriekelingen van Sir Percy Cleghorn Stanley Hobart. Zijn ‘Funnies‘ waren baanbrekend. Ook letterlijk.
BMP-3. De BMP-1, 2 en 3 series zijn cumulatief de meest geproduceerde IFVs. Een vrij licht bepantserde, maar zwaar bewapende pantserrupsinfanterie met in de BMP-3 naast een 100 mm kanon/raketlanceerder een aanpalend 30 mm snelvuurkanon plus 7.62 mm machinegeweer in de toren, aangevuld met twee 7.62 mm exemplaren aan beide zijden van de rompvoorkant (foto: Vitaly Kuzmin).
Voor de zandhazen bestaan nog meer rupsfamilies dan voor de techneuten. Van vrij eenvoudige lichtgepantserde typen zoals de hoekige Amerikaanse M113 Armoured Personnel Carrier (APC is de internationale soortnaam. Ook voor versies met een wielonderstel -zoals de oude YP408), tot zware Israëlische buitenbeentjes gebaseerd op tanks. Inclusief versies gebaseerd op hun eigen Merkava. Een tank waar ‘natuurlijk’ al een paar infanteristen achterin kunnen klimmen.
Moderne APCs zijn een evolutie van de voertuigen die in WOII optrokken met tanks. De bekendste zijn de Duitse Sd.Ffz.251 Sonderkraftfahrzeug en Amerikaanse half-track families. Beide een hybride met aangedreven rupsbanden achter en een sturend wielonderstel voor. In het Amerikaanse geval een aangedreven wielonderstel, wat het voertuig terreinvaardiger maakte.
Hoewel beide voertuigen vrijwel dezelfde pantserdikten hadden, met circa 7 mm voor de zijkanten en tot 12-15 mm aan de (bovenbouw) voorkant, beschermde de Amerikaan verticaler. Voor een gegeven pantserdikte moet een projectiel zich bij pantser onder een hoek door meer plaatmateriaal heen werken. Een schuine plaat vergroot daarnaast de kans op afketsen. Het licht gehoekte pantser van Sd.Ffz. 251 gaf de inzittenden een betere bescherming. In de half-track sloeg Duitse 7.92 mm munitie regelmatig door “to rattle around a bit” zoals een Amerikaanse GI het eens verwoorden.
Gecamoufleerd is herkenning nog lastiger (foto: Defensie)
De top van beide voertuigen bleef open. Een openheid die goed is voor situational awareness, maar belazerd wanneer het granaatsplinters regent. Dit laatste werd samen met een betere NBC-bescherming belangrijker gevonden zodat post-WOII APCs zich tot gesloten ontwerpen ontwikkelden.
De APC met circa tien man achterin, en meestal alleen bewapend met machinegeweren, evolueerde in de zestiger jaren tot een Infantry Fighting Vehicle (IFV) met een snelvuurkanon, en achterin plaats voor zes tot acht infanteristen. De Russen trapten in 1967 af met de BMP, in 1971 gevolgd door de Duitse Marder, waarna ook de rest van de wereld erin klom. Soms door een APC ‘op te voeren’ zoals de Nederlandse YPR-765, een lichte IFV (13,5 ton). De YPR is een verbeterde M113 met gelaagd pantser en een geschutskoepel voorzien van een 25 mm snelvuurkanon (uitgebreid bij Boekje-Pienter pdf).
De huidige westerse IFVs zoals de Amerikaanse Bradley, Britse Warrior en Zweedse CV90 familie wegen ondanks dat ze minder zwaar bepantserd zijn dan de MBTs waar ze mee optrekken, vrijwel hetzelfde als middelzware tanks uit WOII (circa 30 ton). De instromende nieuwe Duitse Puma met modulair pantser op C-niveau (43 ton) en de aankomende Russische T-15 hebben een vergelijkbaar pantser als MBTs, wat ze een Heavy Infantry Fighting Vehicle (HIFV) maakt. De Russische T-15 volgt met een HIFV ontwerp op dezelfde basis als het T-14 tankontwerp een weg die Israël al eerder insloeg.
Jordaans HIFV ontwerp Dawsar. Ook een Centurion ombouw (foto: KADDB)
Naast geupgrade M113 APC versies gebruikt Israël tanks die omgebouwd zijn tot een zware APC (en andere varianten). Van verwerkte buitgemaakte T54/55 tanks en versies van hun eigen Centurion MBT tot de Namer gebaseerd op de Merkava tank. Voertuigen met een gelijkwaardige pantsering als tanks. De bewapening beperkt zich echter tot machinegeweren, wat teruggrijpt naar APCs.
De IDF-filosofie van de infanterie dezelfde bescherming geven als de tanks waar ze mee optrekken, wijkt af van de gebruikelijke IFV-filosofie. Hoe imposant de huidige 30 tons klasse IFVs ook zijn, ze zijn aanzienlijk minder goed bepantserd dan MBTs. IFVs hebben met 6-8 man achterin ook een kleinere vervoerscapaciteit dan APCs die 10-12 man vervoeren. Al met al maakt dit de categorie IFV een ietwat vlees-nog-vis familie. Met de nodige (andere) tekortkomingen volgens sommigen. William Owen schrijft hierover in zijn artikel: Wrong Technology for the Wrong Tactics – The Infantry Fighting Vehicle. Te vinden bij The Journal of Military Operations Volume 1 issue 3 (lidmaatschap is gratis -een aanrader).
Michiel Mans is een ‘nukubu’. Een nutteloze kutburger in een leunstoel. De nachtmerrie van elke professional. Een bd-soldaat der 1e Klasse die vrijwillig als verkenner met zijn jeep, en later als zandhaas bij de Nationale Reserve, de Rode Horden tegenhield. Daarnaast leest Mans wel eens een Sun Tzu, Liddell Hart, Marshall of van Creveld. Of trekt Keegan en Holmes of The encyclopedia of Military History van Dupuy&Dupuy uit de kast. Mans weet dus alles. Helaas luistert niemand naar hem.
Op de gedode exemplaren na zo’n beetje alles behalve echte tanks tijdens de momenteel plaatsvindende Varpalota Challenge.
Niet prettig om mee te maken te krijgen, wel makkelijk te herkennen, de Russische luchtafweer SP 2K22 Tunguska.
