Sinds bekend werd dat, wat in eerste instantie werd gedacht, een ‘beveiligingsmedewerker van een Belgische kerncentrale’ twee dagen na de aanslagen is doodgeschoten, samen met zijn hond, op nog geen 50 kilometer afstand van Brussel, wordt de suggestie dat terroristen het ook hebben voorzien op kerncentrales steeds serieuzer.
In eerste instantie ging men er van uit dat de doodgeschoten beveiliger werd beroofd van het pasje waarmee hij zich toegang verschafte tot de centrale, maar dat bericht wordt nu ontkend door justitie in België. Justitie gaat er vanuit dat het een toevallige moord is die niks met terreur heeft te maken. De man blijkt achteraf ook geen bewaker bij een kerncentrale te zijn geweest maar bewaker bij het Nationaal Instituut voor Radio-elementen.
Desalniettemin lijkt er voldoende aan de hand te zijn om tenminste de mogelijkheid open te houden dat ISIS-terroristen bezig zijn met manieren om gebruik te kunnen maken van nucleair materiaal of om kerncentrales plat te leggen.
Vast staat inmiddels dat direct na de aanslagen in Brussel diverse medewerkers van een Belgische kerncentrale hun beveiligingspasje moesten inleveren terwijl de centrale, samen met een andere centrale, werd geëvacueerd. Getuigen melden bovendien dat ze meerdere malen militairen in de buurt van de centrales hebben gezien. Dat zijn waarschijnlijk militairen die, sinds kort, deelnemen aan de bewaking en beveiliging van kerncentrales.
Ook blijken de terroristen die verantwoordelijk zijn voor de aanslagen een hooggeplaatste medewerker van de kerncentrale in Mol langdurig te hebben gefilmd met een verborgen camera bij zijn huis. Het is nog onduidelijk wat ze met de beelden wilden, maar een voor de hand liggende speculatie is een ontvoering van deze medewerker omdat hij toegang heeft tot zwaar beveiligde gedeeltes van de kerncentrale. Hij zou dan bijvoorbeeld kunnen worden gedwongen radioactief materiaal af te staan.
De in beslag genomen beelden zijn hoe dan ook een bewijs dat ISIS een ongezonde interesse heeft in kerncentrales. Maar volgens de New York Times hebben de Belgen een serieus probleem met hun kerncentrales. Al jaren kampen de Belgische kerncentrales met ernstige veiligheidsproblemen. Die problemen zijn zo serieus dat zelfs Washington de Belgen heeft moeten waarschuwen voor toekomstig gevaar.
Zo blijken in 2012 twee medewerkers van de kerncentrale in Doel ontslag te hebben genomen om zich te kunnen aansluiten bij ISIS in Syrië. Beiden namen deel aan gevechten, samen met Abdelhamid Abaaoud, de man die wordt gezien als het brein achter de aanslagen in Parijs.
Eén van de twee jihadistische ex-kerncentralemedewerkers is inmiddels gesneuveld in Syrië maar de ander werd, na te zijn berecht voor terreurdaden, onlangs vrijgelaten uit de gevangenis. Het antwoord op de hamvraag of de twee ex-kerncentralemedewerkers ook iets van hun kennis hebben gedeeld met ISIS kan echter niemand geven.
Twee jaar later in 2014 trof dezelfde kerncentrale in Doel een kleine ramp: een tot nu toe onbekend persoon opende in reactor nummer 4 wat kleppen en liet daardoor 65.000 liter olie wegstromen. Die olie wordt gebruikt als smeermiddel voor de turbines en zonder die olie raakten de turbines al snel oververhit. Dankzij de automatische beveiliging werd de reactor op tijd uitgezet waarmee serieuze problemen werden voorkomen. Maar de schade was er niet minder om: de reactor moest vijf maanden buiten bedrijf worden gesteld.
Of de onbekende de reactor beschadigde uit terroristische overwegingen en of er een link is met ISIS is nog onbekend. De onderzoekers houden er ook rekening mee dat het evengoed een actie kan zijn van iemand die wraak wilde nemen op zijn werkgever. Maar zeker is dat de persoon in kwestie voldoende kennis van zaken had en precies wist hoe hij grote schade aan de reactor kon toebrengen. Ook zeker is dat bestaande beveiligingssystemen dus kunnen worden doorbroken.
Mochten ISIS-terroristen er alsnog in slagen de beveiligingen te omzeilen dan is zeker niet gezegd dat een ramp onafwendbaar is. Volgens experts is het vrijwel onmogelijk om met explosieven zoveel van de reactorkern bloot te stellen dat er een gevaarlijke meltdown zal plaatsvinden, omdat het systeem zichzelf eerder al zal uitschakelen.
Ook als terroristen hun handen weten te leggen op nucleaire brandstofstaven dan nog zullen ze, naast voldoende mankracht en expertise, een kraan nodig hebben om de staven te verplaatsen en te vervoeren. Om nog maar te zwijgen over de dodelijke straling die daarbij zal vrijkomen.
Dezelfde dodelijke straling zal ook verhinderen dat terroristen gebruik maken van nucleair afval voor een vuile bom, al bestaat er enige zorg over Cesium-137, het afvalproduct na de productie van radioactieve isotopen die worden gebruikt om kankerpatiënten te bestralen. Een explosie van een bom die is volgepakt met Cesium-137 zorgt behalve voor enorme paniek ook voor een grootschalige evacuatie en langdurige schoonmaakwerkzaamheden die veel geld zullen kosten. De economische schade van zo’n vuile bom is enorm.
Verrijkt uranium, waarmee in principe een atoombom kan worden gebouwd, is uiteraard ook een gewild product voor ISIS-terroristen. Maar de kans dat in bezit te krijgen is nihil. Mocht het ISIS toch lukken voldoende verrijkt uranium bij elkaar te schrapen dan is het niet ondenkbaar dat ze de nodige experts rekruteren die daarmee een (primitieve) atoombom in elkaar knutselen. Terrorisme-experts gaan er van uit dat ISIS veel meer geld en mogelijkheden heeft om de juiste mensen in te huren en een atoombom te maken dan Al Qaida ooit zal hebben.
Een aanslag met gebruik van nucleair materiaal is de natte droom van ISIS, maar gelukkig ook moeilijk uitvoerbaar. Dat neemt niet weg dat oplettendheid en stevige beveiliging geboden zijn, want ook het tijdelijk uitschakelen van kerncentrales kan, door langdurige stroomuitval, aanzienlijke schade veroorzaken.
En met die ‘stevige beveiliging’ is het kennelijk beroerd gesteld in de Belgische kerncentrales. Al jaren, zo blijkt nu.
