Voor het eerst hebben onderzoekers van het Max Planck Instituut voor Psycholinguïstiek in Nederland gedetailleerd beschreven hoe een chimpanseemoeder reageert op de dood van haar kind. De moeder toont heel ander gedrag dan bij een levend kind. Zo plaatst zij haar vingers tegen de hals van de overleden baby en legt het lichaam op de grond om het vanaf een afstand te kunnen bekijken. Deze waarnemingen van onderzoekers bieden unieke inzichten in hoe chimpansees leren over de dood.
Het onderzoeksteam voerde hun onderzoek uit in de Chimfunshi Wildlife Orphanage Trust in Zambia. Daar leven in het wild geboren chimpansees die gered zijn uit de illegale handel. Zij leven daar in grote sociale groepen op een groot omheind stuk land.
Chimpanseemoeders staan vele jaren in nauw contact met hun nakomelingen die ze bijna continu twee jaar dragen en voeden tot ze vier tot zes jaar oud zijn. De nauwe relatie tussen de moeder en haar nakomelingen blijft nog een aantal jaren na het spenen bestaan. Het is een van de belangrijke relaties in het leven van een chimpansee.
De onderzoekers observeerden het gedrag dat een vrouwelijke chimpansee manifesteerde jegens haar 16-maanden oude baby die onlangs was overleden. Nadat ze het dode lichaam van de baby meer dan een dag gedragen had, legde de moeder het lichaam op de grond op een open plek en benaderde het lichaam herhaaldelijk. Ze hield haar vingers gedurende enkele seconden tegen het gezicht en de hals van de baby. Bijna een uur bleef ze in de buurt van het lichaam. Daarna droeg ze het lichaam over aan een groep chimpansees en keek hoe zij het lichaam onderzochten. De volgende dag droeg de moeder het lichaam van de overleden baby niet meer.
Er is bijna niets bekend over de manier waarop primaten reageren op de dood van individuen met wie zij nauwe banden hebben, wat zij begrijpen van de dood, en of ze rouwen. De onderzoekers zijn dan ook van mening dat zij een unieke overgangsperiode hebben vastgelegd waarin de moeder over de dood van haar kind heeft geleerd. Dit proces is nooit eerder in detail beschreven. Maar zij onthouden zich van interpretatie. Het uitgebreide videomateriaal biedt kijkers de mogelijkheid om deze situatie zelf te beoordelen en voor zichzelf uit te maken wat chimpansees begrijpen van de dood.
Volgens de onderzoekers zijn de videoregistraties uitermate waardevol, omdat de beelden ons uitnodigen om na te denken over wat zich zou kunnen afspelen in de hoofden van andere primaten. Of de kijker uiteindelijk beslist dat de chimpansee rouwt, of gewoon nieuwsgierig naar het lijkje kijkt, is bij lange na niet zo belangrijk als mensen die even stilstaan om de mogelijkheden te overwegen.
Eerdere onderzoekingen hebben laten zien dat chimpanseemoeders hun overleden jong dagen of weken dragen. Het blijkt dat het verbreken van de band tussen moeder en kind ongelooflijk moeilijk is voor chimpansees. Dit onderzoek vormt een waardevolle aanvulling op andere studies en werpt een nieuw licht op hoe chimpansees kunnen leren over de dood. Wellicht komen wij door soort onderzoek meer te weten of primaten enig besef hebben van de dood en hoe zij op de dood reageren.
Bron: Cronin, K.A., Van Leeuwen, E.J.C., Mulenga, I.C., & Bodamer, M.D. Behavioral response of a chimpanzee mother toward her dead infant. American Journal of Primatology.
Beeld: Shutterstock
