Er stond gisteravond het meest op spel voor de tweederangs kandidaten. Deze kandidaten staan in de peilingen op 1 procent (Chris Christie, Mike Huckabee en Rick Santorum), of zitten er zelfs net onder (Bobby Jindal).
De meest onuitvoerbare, bizarre plannen kwamen voorbij. Huckabee wil de Belastingdienst opheffen en vervangen voor een FairTax (alleen BTW). Santorum’s oplossing voor de dagelijkse obstakels waar alleenstaande moeders tegenop lopen is het promoten van twee-oudergezinnen. De kandidaten namen niet eens de moeite om te verbloemen dat ze vragen van moderators totaal negeerden. Zij konden de beleefdheid niet opbrengen door met een retorisch bochtje om de vragen heen te praten. Zo weigerde GOP Soprano Chris Christie steevast in te gaan op de economische situatie in New Jersey.
Want het ging hier niet om debat: het ging om opvallen, om scoren. In een poging het negatieve tij te keren namen de kandidaten grote risico’s: Jindal besloot om gewoon iedereen op het podium aan te vallen, en Santorum schreeuwde zijn standpunt op een gegeven moment zelfs uit. In de politicologie laten dit soort risicovolle tactieken in een wanhopige poging onder de verliessituatie uit te komen zich het best omschrijven als “gambling for resurrection”. De doorsnee kijker zag vooral katten in het nauw rare sprongen maken.
Toch gaat het hier niet om het winnen van het hele Amerikaanse publiek: maar het publiek in Iowa en New Hampshire. De staten waar de eerste voorverkiezingen in februari zullen worden gehouden kunnen (zoals McCain in 2000) het tij keren voor een verliezende kandidaat. Christie gokt op New Hampshire en trekt zelfs flink wat publiek tijdens levendige bijeenkomsten in gemeentehuizen, taverns en diners. Jindal en Santorum wagen de gok in meer religieus Iowa. Wat werkt in New Hampshire, werkt dus niet per se in Iowa en kandidaten moeten een keuze maken. Kortom: de kandidaten stonden op hetzelfde podium, maar bedienden elk een ander publiek.
Voor de kandidaten in de tweede helft van het debat was het vooral een kwestie van geen gekke dingen doen, rustig ademhalen en de status quo zoveel mogelijk behouden. Just smile and wave. Behalve voor Jeb! wiens donoren zenuwachtig worden en deze maand nog een ommezwaai verwachten.
Interessant genoeg kregen de Republikeinse kandidaten in het begin vooral progressieve vragen voorgeschoteld over werkgelegenheid en zorg. Toch wisten de meeste kandidaten dit handig om te buigen tot het favoriete Republikeinse stokpaardje sinds Obama in het Witte Huis zit: belastingverlaging en de omvang van de overheid. Fiorina deed (evenals Huckabee eerder en Cruz later op de avond) zelfs een Diederik Samsonnetje: zo sprak zij namelijk toevallig laatst met een vrouwelijke kiezer die zich zorgen maakte over de toekomst van haar kinderen. Ongehoord in een land als Amerika en de schuld van Big Government, zo redeneerde zij.
Ted Cruz noemde het feit dat de economie met 1.5% groeit “rampzalig”. Het feit dat er meer woorden in de belastingwetgeving staan dan in de Bijbel zei volgens Cruz al genoeg. Bush sloot af door een rij uit de lucht gegrepen percentages op te sommen om zijn (overigens bizarre) belofte de economie met 4% te laten groeien kracht bij te zetten. Dit eerste gedeelte van stokpaardjes liet duidelijk zien dat de kandidaten op safe speelden. Er werd vooral gestrooid met (goed in de focusgroups scorende) slogans en one-liners die de kiezers de afgelopen maanden al vaker (woord voor woord) voorbij hebben horen komen.
Opmerkelijk genoeg leek Marco Rubio uit de wind te worden gehouden: hij hoefde niet in te gaan op zijn meest gevoelige punt voor de voorverkiezingen, namelijk immigratie. In tegenstelling tot Trump die de gelegenheid greep om nog even zijn muur te pluggen: “If you don’t think walls will work, ask Israel”. Bush antwoordde hierop dat Trump met zijn retoriek vooral high fives bij het Clinton campagne team scoorde, iets wat een voorlichter van Team Hillary enkele minuten later bevestigde.
Trump zijn protectionisme kwam eveneens naar voren in zijn anti-TTIP standpunt: “I love trade, but we need smart people making the deals”. Hij noemde vooral China als het grote gevaar, en leek niet door te hebben dat China geen onderdeel van TTIP is – iets waar Rand Paul hem met alle liefde aan herinnerde. Net als vorige debatten was Trump (overigens net als Carson) in geen velden of wegen te bekennen bij de inhoudelijke discussies. Ondanks dat zij het vorige debat ook al inhoudelijk missing in action waren, staan zij nog steeds bovenaan in de peilingen. Het lijkt erop dat nu zij meer te verliezen hebben ook risico-mijdender worden. Zij winnen tenslotte bij een status quo debat.
Het eerste shine momentje voor Rubio kwam toen hij Rand Paul aanpakte op zijn isolationisme die hem vroeg of hij wel een conservatief kon zijn, terwijl hij zich progressief gedroeg wanneer het aankwam op militaire uitgaven. Cruz viel hem bij “If you think defending this country is expensive, try not defending it”. Vervolgens gingen de andere kandidaten los en maakte eigenlijk de weg vrij voor Rubio’s home run.
Trump opperde om Iraakse olievelden te doneren aan gewonde veteranen, en zou verder alles regelen met Putin omdat hij het goed met hem kon vinden toen zij te gast waren tijdens 60 Minutes. Fiorina kreeg applaus toen zij aangaf Putin ook ontmoet te hebben, maar in “a meeting, not a green room” iets wat overigens een leugen bleek. Hierna kon Trump het niet laten om uit te halen naar Fiorina, “Why does she keep interrupting everybody?” een opmerking die hem voor de tweede keer deze avond boe-geroep opleverde. Bush dacht slim te zijn door Trump’s buitenlands beleid te vergelijken met “playing Monopoly or something” – wat er vooral voor zorgde dat heel politicologisch Twitter “je bedoelt Risk, idioot!” uitschreeuwde.
Carson was zo hemeltergend dramatisch, dat na enkele minuten al een artikel op Foreign Policy verscheen met de titel “Wie is de man achter Carson’s buitenlands beleid?”. Na al deze tenenkrommende bijdragen kreeg Rubio (die zijn buitenlands beleid eerder uiteen heeft gezet in een Foreign Affairs artikel) alle ruimte om zijn home run op buitenlands beleid te maken. “We have a president who treats the prime minister of Israel with less respect than the Ayatollah.”
Het moge duidelijk zijn – hoewel het debat zelf weinig verandert lijkt Rubio de nieuwe golden boy van Fox News. Rubio scoort tijdens debatten, Bush stuntelt. De vergelijking met Clinton (de connecties en de centen) en Obama (de idealen en de branie) is snel gemaakt. Het momentum van Rubio maakt dat hij flink steun aan het sprokkelen is in de partij: hij heeft al twee steunbetuigingen van senatoren (Cory Gardner en Steve Daines). Ook heeft hij sinds 21 september zeven leden van het parlement binnen geharkt, alle andere kandidaten bij elkaar slechts 10. In een week ging hij van 67 steunbetuigingen van staatswetgevers naar 80. Kortom: het gaat lekker met Rubio.
Gisteravond is hem het laatste zetje in de rug gegeven om positief op te vallen door hem op de juiste momenten uit de wind te houden, of juist de kans te geven. Vanaf morgen kan Rubio rekenen op positieve buzz vanuit het partij-establishment voor nominatie. Uiteraard dient hij deze positieve trend vanuit de partij maximaal te kapitaliseren om een serieuze kans te maken. De vraag is dus: Hebben Trump en Carson geen fout gemaakt door vanavond op safe te spelen?
Politiek is tenslotte niet voor bangeriken.
